Her geçen gün daha da popüler hale gelen elektronik sigaralar, ciddi riskler barındırıyor ama sağlık uzmanlarının uyarılarına rağmen tehlikenin farkında olmayanlar diğer sigara ürünlerine kıyasla daha masum gördüğü elektronik sigaraları kullanmaya devam ediyor.
'Sigaradan daha az zararlı’ bahanesiyle son yıllarda salgın gibi yayılan, dumansız hatta güzel aromalı kokuları sebebiyle mâsum gözüken ve özellikle gençler arasında yaygınlaşan son derece tehlikeli bu alışkanlık, yoğun bakımlarda genç hastaların sayısını artırdı.
Uzmanlar, elektronik sigara kullanımının akciğerlerde sıvı birikmesine, kalp- damar hasarına, hatta ölümcül solunum yetmezliğine yol açabileceğini belirtiyor. Son olarak yoğun bakıma düşen bir genç kızın yayımladığı videodan sonra elektronik sigaraların tehlikeli yüzü tekrar gündeme geldi.
ABD'de yaşayan Tuğçe Öztürk'ün yaptığı paylaşım elektronik sigaranın tehlikelerini bir kez daha gözler önüne serdi. Öztürk, "vape" adı verilen sigara nedeniyle akciğerlerinde ciddi miktarda sıvı biriktiğini duyurdu. Sedye üzerinden insanlara seslenen genç kadın, "Herkese yalvarıyorum, kesinlikle içmeyin ve hepsini çöpe atın" dedi.
Uzmanlar, elektronik sigara kullanımının kalp-damar sistemi başta olmak üzere akciğerlerde sıvı birikmesine, damar duvarında hasara ve hatta ölümcül solunum yetmezliğine gibi ciddi hastalıklara yol açabileceğini belirtiyor ama kimi kokusunu ve tadını sevdiğinden, kimi sigarayı bırakmak için daha sağlıklı bir alternatif olduğunu düşündüğünden bu sigaralardan bir türlü vazgeçemiyor.
Peki elektronik sigaralar daha mı bağımlı hale getiriyor?
Bir elektronik sigara kullanıcısı, kaç sigaraya eşdeğer nikotin alıyor?
Etkileri ne kadar süre sonra ortaya çıkmaya başlıyor?
Akciğer sönmesi birden mi oluyor?
Bu aşamadan sonra iyileşme şansı var mı?
Yoğun bakımlarda durum ne?
Elektronik sigaralarla ilgili merak ettiğimiz tüm soruları Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doktor Yelda Başbuğ yanıtladı.
NİKOTİN İÇERDİĞİ İÇİN BAĞIMLILIK DEVAM EDER
1- Sigarayı bırakmak için elektronik sigaraya başlayanlar kendini mi kandırıyor? Bu sigaralar daha mı bağımlı yapıyor?
Evet, birçok kişi sigarayı bırakmak amacıyla elektronik sigaraya başlıyor ancak bu bir yanılsama olabilir. Elektronik sigaralar da nikotin içerdiğinden bağımlılığı sürdürür. Üstelik bazı likitlerdeki nikotin düzeyi geleneksel sigaradan daha yüksek olabilir. Bu da bireyin fark etmeden daha fazla nikotin tüketmesine, yani bağımlılığın derinleşmesine neden olur.
SIVI BUHARLAŞTIRILARAK AKCİĞERLERE ÇEKİLİR
2- Geleneksel sigaradan daha az zararlı mı, yoksa farklı sağlık riskleri mi barındırıyor?
Elektronik sigaralar farklı zararlara yol açar. Geleneksel sigaradan daha az zararlı olduğu düşünülse de bu tamamen mâsum olduğu anlamına gelmez. Elektronik sigaralarda ısıtılan sıvı buharlaştırılarak akciğerlere çekilir ve bu sıvılar birçok kimyasal madde içerir. Akciğer hasarı, bağışıklık sistemi baskılanması, damar yapısında bozulma gibi pek çok riski vardır. Özellikle 'EVALI' adı verilen elektronik sigara ilişkili akciğer hastalıkları, ciddi vakalara yol açabilir.
EVALI (“Electronic Cigarette or Vaping Product Use-Associated Lung Injury”), yani elektronik sigara veya buharlaştırıcı ürünlerin kullanımı sonucu gelişen ciddi ve potansiyel olarak ölümcül bir akciğer hastalığıdır.
GENÇ BİREYLERDE ETKİLERİ DAHA GEÇ ORTAYA ÇIKABİLİR
3- “Ben içiyorum bir şey olmuyor” diyenler yanılıyor mu? Etkiler ne zaman başlar? Yaş etkiler mi?
Evet, bu düşünce yanıltıcıdır. Elektronik sigaranın zararları genellikle gizli ve kümülatif (birikici) şekilde ortaya çıkar. Genç bireylerde bağışıklık sistemi ve akciğer rezervleri daha güçlü olduğu için semptomlar geç ortaya çıkabilir. Ancak bu, zarar görmedikleri anlamına gelmez.
Akciğer dokusunda mikroskobik düzeyde hasar başlamış olabilir. Üstelik genç yaşta başlanan kullanım, daha uzun süreli maruziyet demektir; bu da ileri yaşlarda ciddi sorunların temelini atar. 40’lı yaşlardaki bireyler ise, varsa mevcut kalp-damar hastalıkları, KOAH başlangıcı ya da bağışıklık zayıflığı nedeniyle bu kimyasallardan daha hızlı ve daha belirgin şekilde etkilenebilir.
Sonuç: Etkilenme süreci yaşa göre değişir ama her iki grup için de tehlike gerçektir; sadece şekli ve süresi farklıdır.
ETKİLERİ HALA TAM OLARAK BİLİNMİYOR
4- Elektronik sigara ve geleneksel sigaranın içerik açısından farklılıkları neler?
Her ikisi de nikotin içerir ve bu yönüyle bağımlılık yapıcıdır. Ancak elektronik sigaralar propilen glikol, gliserin, aroma vericiler, ağır metaller ve hücrelerde ağır gen hasarlarına neden olan, kanserleşmeye götürecek mekanizmaları tetikleyen bazı karsinojenik bileşenler gibi birçok başka kimyasal içerir. Bu maddelerin uzun vadeli etkileri hâlâ tam bilinmemektedir. Ayrıca ısıtma sırasında buharın içinde toksik aldehitler gibi zararlı bileşikler oluşabilir.
300 PUFF 1 PAKETE EŞDEĞER
5- Bir elektronik sigara kullanıcısı, kaç sigaraya eşdeğer nikotin alır?
Elektronik sigara ile geleneksel sigara arasındaki nikotin oranları, kullanılan cihazın özelliklerine ve likit içeriğine bağlı olarak değişebilir.
Bir elektronik sigara kartuşu (pod), içeriğine bağlı olarak yaklaşık 20 ila 40 adet sigaraya eşdeğer nikotin içerebilir. Örneğin; 1 pod (0.7 ml), %5 oranında nikotin içeriyorsa yaklaşık 50 mg nikotin sağlar. Bu miktar, ortalama 1–1.5 paket sigaraya denktir. Birçok kişi günde 300 puff’a kadar tüketim yapabilir ve bu da yaklaşık 1 paket sigaraya eşdeğer olabilir. Ancak çekim sıklığı, likit tipi (salt/freebase) ve nikotin yoğunluğu bu oranı değiştirebilir. Sonuç olarak, fark edilmeden çok yüksek miktarda nikotin alınabilir ve bağımlılık riski ciddi şekilde artar.
Utah’ta yaşayan Maddie Nelson, hastaneye başvurduğunda üç yıldır elektronik sigara kullanıyordu. Şiddetli böbrek ve sırt ağrıları nedeniyle kısa süre içinde komaya giren kızın akciğerlerinde çok ciddi hasar olduğu tespit edildi.
Bilincini tamamen kaybettikten sonra doktorların yoğun çabaları sayesinde hayata geri döndürülen genç kızın akciğerlerinde gliserin parçalarına rastlandı. Doktorları Nelson'ın ciğerlerinde çok ciddi hasarlar olduğunu söylediler.
Nelson'ın ciğerlerinde elektronik sigara likitlerinde bulunan gliserinin neden olduğu yağ parçacıklarının tespit edildiğini ve bugüne dek gördükleri en kötü akciğer olduğunu açıkladılar.
AKCİĞER SÖNMESİ ANİDEN GELİŞEBİLİR
6- Elektronik sigara kullanımına bağlı akciğer sönmesi birden mi olur, yoksa belirti verir mi?
Akciğer sönmesi (pnömotoraks), ani gelişebilir. Ancak bazı durumlarda öncesinde nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürük gibi uyarı işaretleri verebilir. Elektronik sigaraya bağlı olarak akciğer dokusu zayıflar ve bu durum sönmeye yatkın hale gelir. Özellikle genç ve zayıf bireylerde daha sık görülür.
MÜDAHALE GECİKİRSE ÖLÜM RİSKİ ARTAR
7- Akciğer sönmesi yaşayan bir hastanın tedavisi nasıl yapılır? Ölüm riski veya kalıcı hasar var mı?
Tedavi; sönmenin boyutuna göre değişir. Küçük sönmelerde oksijen desteği yeterli olabilir. Daha büyüklerde ise göğüs tüpü takılarak hava boşaltılır. Eğer müdahale gecikirse ölüm riski artar. Tekrarlayan durumlarda cerrahi gerekebilir. Uzun vadede bazı hastalarda solunum kapasitesinde azalma ve kalıcı akciğer hasarı görülebilir.
SATIŞI YASAK AMA İNTERNET SİTELERİNDEN ALINIYOR
8- Elektronik sigaraların yasal düzenlemelere tabi tutulması gerekir mi? Türkiye’de bu konuda ne yapılıyor?
Kesinlikle, bu ürünlerin sıkı denetime tabi tutulması gerekir. Türkiye'de şu anda elektronik sigara satışı yasaktır. Ancak internet ve yurtdışı kaynaklı ürünlerle yaygın kullanım devam etmektedir. Bu nedenle hem denetim hem de halk sağlığı bilgilendirme çalışmaları artmalıdır.
18 yaşındaki sporcu Hergenreder sigaranın sağlığa zararlarının farkında olarak elektronik sigara kullanmaya başladı. sigara kadar zararlı olmadığını düşünen genç, göğüs darlığı ve öksürük şikayetleriyle hastaneye başvurduktan sonra doktorların söyledikleri karşısında şaşkına döndü. Doktorların açıklamalarına göre Hergenreder’in ciğerleri 18 yaşındaki bir bireyin ciğerlerine değil 70 yaşındaki yaşlı bir kişinin ciğerlerine benziyordu. Bu yaşta bir kişinin ciğerlerinin bu kadar kötü olmasının nedenini elektronik sigaraya bağlayan doktorlar Hergenreder’i tedavi altına aldı.
Kaynak: yesilay.org.tr
20 YAŞ ALTI BİREYLER YOĞUN BAKIMDA
9- Saha gözlemlerinize göre özellikle gençlerde yoğun bakım başvurularında artış var mı?
Evet, özellikle 20 yaş altı bireylerde, elektronik sigaraya bağlı gelişen solunum problemleri nedeniyle acil ve yoğun bakım başvurularında artış gözlemleniyor. EVALI tanısı alan hastaların büyük bölümü genç bireylerden oluşmaktadır. Bazı vakalarda ventilatör desteği gerekebiliyor.
E-sigara kullanımının bin 219 farklı gende değişikliğe yol açtığının gösterildiğini anlatan Avrupa Solunum Derneği Bilimsel Komite Direktörlerinden Prof. Dr. Andrew Bush, geçen hafta Antalya’da gerçekleştirilen Türk Toraks Derneği’nin 27’nci Yıllık Kongresi’nde şu uyarıları yaptı: “E-sigaralar sanıldığı gibi masum değil. Bu cihazlar yüzünden tütün ürünü kullanımı 10-11 yaşa kadar düştü. Yapılan araştırmalara göre e-sigara bin 200’den fazla gende değişikliğe neden olarak DNA’ya zarar veriyor. Bu ürünler patlama, yanma gibi kazalarla ciddi yaralanmalara da sebep oluyor.”
10- Peki, ısıtmalı tütün cihazları ne kadar zararlıdır? Duman yerine aerosol üretmeleri daha mı güvenli?
Bu cihazlar, tütünü yakmak yerine ısıtarak nikotin içerikli aerosol üretir. Bu durum bazı yanıcı maddelerin ortaya çıkışını azaltabilir, ancak yine de nikotin bağımlılığı ve damar sağlığına zarar gibi riskleri taşır. Aerosolde bulunan bazı bileşikler yine solunum yollarına zararlıdır. Bu nedenle 'daha güvenli' algısı da yanıltıcı olabilir. Tamamen zararsız değillerdir.
