William "Red" Whittaker herkesin tanıdığı bir isim değil, ama olmalı.

Robot bilimi profesörü Whittaker, ABD'nin Ay'a göndereceği ilk insansız araç olması beklenen Iris adındaki ufak tekerlekli aracın geliştirilmesine öncülük etti.

Iris, ABD'nin Havacılık ve Uzay Dairesi NASA'nın deneyimli mühendisleri tarafından değil, Whittaker'ın Pittsburgh'daki Carnegie Mellon Üniversitesi'ndeki öğrencileri tarafından yapıldı. Kısa süre önce Ay yolculuğu kesinleşen Iris'in 2022'nin ortalarında fırlatılması planlanıyor.

Nükleer santral kazalarının yol açtığı kirlenmeyi temizleyecek robotlardan, sürücüsüz araçlara kadar birçok alanda çalışmaları bulunan Whittaker için Iris, bir hayalinin gerçekleşmesi anlamına geliyor.

28 Mart 1979'da Pensilvanya eyaletindeki Three Mile Island nükleer santralında reaktörlerden birinin çekirdeği kısmen erimişti. Ortaya çıkan radyoaktif gazlar yüzünden kimse reaktör binasına giremedi.

Doktorasını daha yeni tamamlamış olan Red Whittaker, reaktörün radyoaktif tabanını temizlemek için üç robot yaptı. "Bu, o zamanlar için devrim niteliğindeydi" diyor, "Çünkü hiç nükleer iş robotu yoktu."

Şimdilerde 70'li yaşlardaki Whittaker, robot bilimindeki birçok ilerlemeye imza attı. Nükleer temizlik robotlarından sonra, zirai uygulamaları otomatikleştiren ve çöken madenler gibi felaket alanlarını inceleyen robotlar üzerinde çalıştı.

Whittaker daha sonra 2007'de ABD askeri araştırma kurumu Darpa'nın desteklediği bir yarışmayı kazanarak, günümüzün sürücüsüz araçlarının öncülü niteliğinde araçlar üretti.

Ay'da araştırma yapmak, 30 yılı aşkın bir süre önce kendisine koyduğu hedefti. "Taa 1980'lerde kendi vizyonumu şekillendirmiştim, Dünya için yapacağım çalışmaların ötesinde diğer dünyaları da araştıracaktım" diyor.

Şimdiye kadar sadece dört insansız araç Ay yüzeyinde araştırma yaptı. İkisi, Sovyetler'in 1970'lerde gönderdiği Lunokhod araçları, diğerleri ise Çin'in son on yıl içinde gönderdiği Yutu robotlarıydı. Özel şirketlerin Ay seyahatleri sürdükçe, bu rakamın artması bekleniyor.

Intuitive Machines şirketinin yaptığı Nova-C uzay aracı ise NASA'nın bilimsel cihazlarını taşıyacak. Whittaker, Iris'ın yanı sıra daha büyük, daha yetenekli bir Ay aracı üzerinde de çalışıyor. MoonRanger adı verilen bu araç da 2023'te Ay'a gönderilecek.

Iris, Dünya'dan uzaktan kumanda ile yönlendirilecek, ancak MoonRanger kendi başına dolaşabilecek ve böylece kendisini taşıyan cihazdan gelen sinyallerin kapsama alanı dışına çıkabilecek. Gelecek ne olursa olsun, Ay keşfi ve Carnegie Mellon Üniversitesi ekibi için heyecan verici bir dönem.

Whittaker, kişisel açıdan da "Çok iyi işler yaptım, karada, denizde, havada, su altında ve yer altında çalışan robotlar yaptım. Bundan sonra, çizgiyi daha yukarılara çekiyorum" diyor.